تعداد صفحات: 29 صفحه

قیمت: 2500 تومان

مدل: Word & PDF (فایل بصورت ورد قابل ویرایش)

مختصری از متن اقدام پژوهی:

چکيده

در آموزش قرآن کریم، در هر مرحله‏ای، اعم از آموزش روخوانی و روان‏خوانی یا مفاهیم و مانند آن، باید سعی شود که علاقه دانش‏آموزان نسبت به درس و کلاس افزایش یابد و شور و شوقی برای این کار در آن‏ها به وجود آید. این اشتیاق با راه‏هایی که معلم در کلاس پیش می‏گیرد و روش‏هایی که به اجرا درمی‏آورد، باید زیادتر شود و تا پایان درس و کلاس باقی بماند. برای این کار، علاوه بر روش‏ها و مهارت‏هایی که در کتاب‏های روش‏ها، فنون و مهارت‏های تدریس نوشته شده است، گاه تجربه‏های یک معلم هم می‏تواند برای معلمان و دبیران دیگر کارساز و مشکل‏گشا باشد که در حد امکانات و توان، در کلاس خود آن‏ها را اجرا کنند. اينجانب در اقدام پژوهي حاضر تصميم بر اين گرفته ام که دانش آموزان را به روخواني و مباحث قرآني علاقه مند سازم. اميد است که پژوهش مذکور در جهت پيشبرد اهداف فرهنگي مذهبي آموزش و پرورش بتواند ثمر بخش باشد

فهرست

مقدمه. 1

بیان مسأله. 2

توصیف وضع موجود. 3

گردآوري شواهد يک.... 4

الف. شاخص های کیفی وضع موجود. 4

ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود. 5

تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوري شده7

راه های پیشنهادی.. 8

انتخاب راه حل جديد به صورت موقت... 11

اجراي راه حل جديد. 12

گردآوري شواهد دو18

ارزشيابي و تاثير اقدام جديد. 19

نتيجه گيري.. 20

پیشنهادها21

فهرست منابع و مآخذ. 23

مقدمه

در هنگام پرداختن به مباحث قرآني، شايسته است که ابتدا بدانيم، خود قرآن درباره خود چه مي گويد؟ و يا خويشتن را چگونه معرفي مي کند؟ از اين رو، اولين نکته اي که قرآن در اين زمينه بدان اشاره مي نمايد آن است که، اين کلمات و عبارات سخن خداست. نکته دوم آن که، قرآن وظيفه خود را هدايت انسان ها و بيرون آوردن آنها از تاريکي ها به سوي نور مي داند.  (مطهري، 1371: 33) آن جا که به صراحت مي فرمايد: « اين قرآن کتابي است که ما به تو فرستاديم تا مردم را به امر خدا از تاريکي ها به سوي نور رهنمون شوي. »  (سوره ابراهيم/ 1) بر اين اساس، آشنايي با قرآن نه تنها آشنايي با کلام خداست، که اين آشنايي، شاهراه رهايي از تاريکي جهت رسيدن به نور و روشنایی ست. حال چنانچه طليعه آشنايي افراد با اين کتاب آسماني و ايجاد علاقه مندي به آن، از همان دوران تحصيل همراه باشد، پيدايش صفات عاليه در انسان، بسيار سريع تر روی داده و دوام و بقاي آن نيز در روش و منش آنان بيش تر و پايدار تر خواهد بود. زيرا به فرموده ي حضرت علی (ع)، یادگیری علم و دانش [ به ویژه علوم قرآنی ] در دوران کودکی، هم چون ایجاد نقش بر روی سنگ است.  (حیدری ابهری، 1387: 40) با توجه به مطالب ياد شده، آشکار مي گردد که نقش و جايگاه درس قرآن در تربيت دانش آموزان، به چه ميزان داراي اهميت است. اما سؤال مهمي که مطرح مي باشد آن است که، چرا در برخي از مدارس، دانش‌آموزان به درس قرآن بسيار علاقه مندند ! اما در برخي ديگر از مدارس، چنین علاقه ای از خود نشان نمي دهند ؟ چرا در بعضي از آموزشگاه ها معلمان و مربيان در تدريس قرآن به دانش‌آموزان موفق اند؟ اما در بعضي ديگر از آموزشگاه ها، موفقيت چنداني در اين زمينه مشاهده نمي شود؟ به راستي دليل اين موفقيت ها و ناکامي ها چيست؟ و عوامل آن کدامند؟ به گواه برخي از پژوهشگران، هم چون بني حسن  (1385) که در تحقيقي ضمن بررسي علل مهجوريت قرآن در بعضي از مدارس قم، به اين واقعيت تلخ اشاره دارد که هنوز، معلّمان در خصوص استفاده از روش هاي گوناگون به ويژه جنبه هاي هنري در آموزش قرآن، مهارت کافي را ندارند! هنوز در مدارس، منابع مالي کافي به تهيه وسايل آموزشي و کمک آموزشي درس قرآن، اختصاص داده نمي شود! هنوز به آموزش قرآن، توجه کافي نمي شود! هنوز هماهنگي لازم با خانواده ها در خصوص درس قرآن دانش‌آموزان صورت نمي گيرد و يا آموزش کافي در اين زمينه به آنان داده نمي شود ! و هنوز از سوي مديران و مسئولان در خصوص درس قرآن، نظارت و پشتيباني لازم صورت نمي گيرد!  (مجموعه مقالات منتخب فرهنگيان بسيجي، 1386: 91)

بیان مسأله

بیان مسأله  (Problem ) عبارت از توضیح ابعاد گوناگون مسأله ای است که محقق با آن مواجه گردیده و شامل توصیف وضع موجود، همراه با بیان اهمیت و ضرورت حل آن می باشد.  (سیف اللهی، 1384: 95) اینجانب سيده فاطمه سيف دبير ديني و قرآن و عربي آموزشگاه نمونه دولتي ريحانه هستم. بدون شک، مدرسه، در شکل گیری شخصیت انسان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. حال چنان‌چه، روش های مورد استفاده در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان، برگرفته از آیات قرآنی و روایات اسلامی باشد، اثر بخشی آن در نوع گفتار و رفتارآنان، همواره پایدار و ماندگار است. گواه این ادعا نیز، فرمایش نورانی امیر مؤمنان، علی (ع) است که می فرماید: یادگیری علم و دانش در کودکی، همانند حکاکی بر روی سنگ است.  (حیدری ابهری، 1387: 40) اینجانب، در اوایل سال تحصیلی یاد شده، با مشاهده ی رفتار دانش‌آموزان کلاس خود در ساعات قرآن و پرداختن به گفتگوی صمیمی و دوستانه با آنان در خصوص اهمیت و ضرورت توجه به درس قرآن و هم چنین مشورت و تبادل نظر با ديگر همکاران و حتی گفتگو با برخی از اولیای آنان، متوجه شدم که به جز تعداد اندکی از دانش‌آموزان کلاس، بیش تر آنان نسبت به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند! بر این اساس، همواره این موضوع ذهن مرا به خود مشغول ساخته بود که چرا اغلب دانش‌آموزان کلاس، در هنگام پخش نوار و یا لوح فشرده ی قرآنی، با دقت به آن گوش نمی کنند؟چرا بیشتر آنان، نسبت به درک معانی و حفظ سوره های کوتاه قرآن، بی تفاوتند؟ و چرا اکثرآنان، در پرداختن به دیگر فعالیت های قرآنی، علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند؟ و به طور کلی، چرا فراوانی دانش‌آموزان علاقه مند به هر یک از فعالیت‌های قرآنی در کلاس اینجانب، از مجموع انگشتان دست، تجاوز نمی کند؟! در واقع مسأله و سؤال اساسی این بود که، چگونه می توانم سطح علاقه مندی دانش‌آموزان خود را  به درس قرآن ارتقا بخشم؟ به عبارت روشن تر، با استفاده از چه روش هایی می توانم میزان علاقه مندی آنان را به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن افزایش دهم؟ بنابراین، در تحقیق حاضر که از نوع پژوهش در عمل  ( ( (Action Research بوده است. اقدام پژوه در پی آن بود تا با استفاده از روش های معتبر علمی به جمع آوری داده ها و اطلاعات  ( (Data and Information لازم با هدف دست یابی به راه حل های مورد نیاز برای حل مسأله پرداخته، تا پس از انتخاب و اعتبار بخشی مناسب، به اجرای آن ها بپردازد. لازم به ذکر است که در این تحقیق، پژوهشگر علاوه بر استفاده از رهنمودهای ارزشمند صاحب نظران و اساتید فن و هم چنین مشارکت و نقادی همکاران گرامی، از نقطه نظرات دانش‌آموزان کلاس و حتی اولیای آنان نیز بهره مند گردیده است.

توصیف وضع موجود

اینجانب دبير ديني و قرآن و عربي آموزشگاه. . . . . . سال تحصيلي. . . . . مشغول به فعاليت بوده ام. در اوایل سال تحصیلی. . . . ضمن مشاهده نامحسوس رفتار و فعالیت‌های قرآنی دانش‌آموزان کلاس   و هم‌چنین نظر سنجی کتبی   و انجام مصاحبه با آنان و حتی اولیای مربوطه و تبادل نظر با شاگردان کلاس، متوجه عدم علاقه مندی بیش تر آنان به درس قرآن گردیدم که توصیف آن در قالب شاخص های کیفی وضع موجود آمده است.

گردآوري شواهد يک

 الف. شاخص های کیفی وضع موجود

1. بیش تر دانش‌آموزان در ساعات قرآن، یا با هم صحبت می کردند و یا بی مورد برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می گرفتند.
2. آیه های قرآن را در هنگام استفاده از نوار به صورت منظم، هم خوانی نمی کردند.
3. برخی از دانش‌آموزان در ساعات قرآنی، غیبت های بی مورد ویا غیر موجه داشتند.
4. تمایل چندانی به گوش دادن عبارت ها، پیام ها و مفاهیم ساده قرآنی از خود نشان نمی دادند.
5. به خواندن و حفظ سوره های کوتاه قرآن علاقه ای نشان نمی دادند.
6. با انجام وضو و هم چنین اصول و آداب احترام به قرآن نا آشنا بودند.
7. با عناوین کتاب های داستان قرآنی نا آشنا بودند.
8. در تمیز نگه داشتن کتاب قرآن چندان کوشا نبودند.
9. کاملاً با گنجینه ی احادیث و پیام های قرآنی ناآشنا بودند.
10. در اجرای نمایش، به ویژه نمایش های قرآنی، مهارت کافی را نداشتند.
11. برخی از اولیای دانش‌آموزان، از عدم علاقه مندی فرزندشان به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن، اظهار نارضایتی می کردند.

ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود

در اوایل سال تحصیلی یاد شده، پس از مشاهده ی نامحسوس رفتار دانش‌آموزان کلاس و طرح پرسش‌های گوناگون از آنان  (گفتگوی صمیمی و پرسش نامه نظر سنجی) و هم چنین تبادل نظر با اولیای مربوطه، متوجّه شدم که از مجموع 24 نفر از دانش‌آموزان کلاس، 3 نفر علاقه مند به حفظ سوره‌های کوتاه قرآن، 1 نفر علاقه مند به درک معانی سوره‌ها، 2 نفر علاقه مند به قرائت قرآن، 10 نفر علاقه مند به داستان‌های قرآنی، 2 نفر علاقه مند به گوش دادن نوار قرآن و6 نفرنیز غیرعلاقه‌مند به فعالیت های قرآنی بودند.

به منظور دست یابی به راه حل های مسأله، به جمع آوری داده ها و اطلاعات با استفاده از روش‌های علمی پرداختم که توضیح آن بدین شرح می باشد:

الف. مشاهده  (Observation)

 یکی از مؤثرترین و کاربردی‌ترین روش‌های جمع آوری اطّلاعات از کلاس درس است.  (ساکی، 1383: 206) به عبارت دیگر، مشاهده عملی است که پژوهشگر در آن برای کشف علل بعضی از امور، از قوّه ی دید خود استفاده می کند.  (سیف اللهی، 1384: 121) از این رو، به لحاظ حضور در کلاس و ارتباط مستقیم با دانش‌آموزان و محیط پیرامون آن‌ها، برخی از اطّلاعات خود را از طریق مشاهده به دست آوردم. به این صورت که گاهی از صفحه ی سفیدی، برای مشاهده استفاده کرده و نکات کلیدی را یادداشت می نمودم. گاهی هم از فرم مشاهده استفاده می کردم. ملاک‌های این فرم از قبل با توجه به اهداف مورد نظر تنظیم گردیده بود و هنگام مشاهده ی نا محسوس رفتار دانش‌آموزان، موارد مورد نظر را نشانه گذاری می کردم.

نمونه موارد مورد نظردر فرم مشاهده:

 1. در زنگ قرآن با نشاط است. 2. در همخوانی سوره‌ها مشارکت دارد.

ب. پرسش نامه پرسش نامه  (Questionnaire) یکی از ابزار های رایج پژوهش و روش مستقیم برای کسب داده های تحقیق است.  (سرمد و همکاران، 1385: 141) به همین منظور اقدام پژوه با توجه به نیاز و اهداف مورد نظر در این تحقیق، دو نوع پرسش نامه را تدوین نمود. نوع اول، پرسش نامه بسته پاسخ، ویژه دانش‌آموزان پایه اول بود که برای جذاب کردن آن از تصاویر برای پاسخگویی استفاده گردید.  (پیوست شماره20) نوع دوم، پرسش نامه ی باز پاسخ بوده است که پاسخگویان می‌توانستند به صورت تشریحی به پرسش‌های ارایه شده پاسخ دهند، که این پرسش نامه برای 20 نفر از همکاران محترم و تمامی اولیای گرامی تهیه شده بود نمونه پرسش‌، ویژه دانش‌آموزان: از خواندن قرآن لذّت می‌بری؟ نمونه پرسش، ویژه همکاران محترم و اولیای گرامی: به عقیده ی شما با استفاده از چه روش هایی می توان میزان علاقه مندی دانش‌آموزان مدرسه را به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن افزایش داد؟

 ج. مصاحبه  (Interview) یکی از ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات است که امکان برقراری تماس مستقیم با مصاحبه شونده را فراهم می آورد و با کمک این ابزار می توان به ارزیابی عمیق تر درک ها، نگرش ها، علایق و آرزوهای مصاحبه شوندگان پرداخت.  (سرمد و همکاران، 1385: 149) از این رو، ضمن مصاحبه با 20 نفر از همکاران حاضر در آموزشگاه و هم چنین اغلب اولیای دانش‌آموزان و حتی تمامی فراگیران کلاس، به جمع‌آوری داده ها و اطلاعات مورد نظر پرداختم و به منظور بهره مندی بیش تر از نظرات و جلوگیری از اتلاف وقت، از ضبط صوت نیز استفاده گردید. سؤالات مطرح شده در مصاحبه عبارت بودند از:

1. به نظر شما با استفاده از چه روش هایی می توان زنگ قرآن دانش‌آموزان را با نشاط نمود؟ 2. برای جذاب کردن آموزش درس قرآن دانش‌آموزان، چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟ 3. به نظر شما با استفاده از چه روش هایی می توان دانش‌آموزان مدرسه را به درک مفاهیم قرآنی، قرائت و حفظ سوره ها علاقه مند نمود؟ د. بررسی پرونده های تحصیلی دانش‌آموزان با استفاده از یادداشت‌ها، بررسی پوشه کار، کارنامه ی تحصیلی و دفتر حضور و غیاب آنان، داده ها و اطّلاعات لازم را در خصوص میزان علاقه مندی دانش‌آموزان کلاس به درس قرآن و فعالیت های مربوط به قرآن جمع آوری نمودم.

تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوري شده

 پس از مشاهده رفتار دانش‌آموزان در کلاس و مصاحبه با آنان و حتی اولیای مربوطه و هم چنین تبادل نظر با مدیر، معاونین دانش‌آموزان کلاس و بررسی مطالب پرسش نامه های جمع‌آوری شده و تجزیه و تحلیل و تفسیرآن ها، عوامل مؤثر  (factors Effective) در ایجاد مسأله، شناسایی  (Recognition) گردید که به شرح زیر می باشد:

• خشک و بی روح بودن کلاس قرآن دانش‌آموزان؛
• سنتی بودن روش آموزش قرآن به دانش‌آموزان در گذشته؛
• عدم تشویق دانش‌آموزان حافظ قرآن در سال گذشته؛
• شرکت ندادن دانش‌آموزان در اجرای مراسم ها و مناسبت های دینی و مذهبی آموزشگاه؛

عدم توجه و بی اهمیتی اولیای دانش‌آموزان به درس قرآن. با توجه به شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد مسأله، در پی آن بودم تا با استفاده از روش های گوناگون، ضمن برطرف کردن عوامل ایجاد کننده مسأله، در جهت افزایش میزان علاقه مندی دانش‌آموزان یاد شده به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن نیز گام های بلند و مؤثری بردارم.